Sprawdź, czy stałeś się finansującym sztywną cenę energii w 2023r.

Kolejny przykład dość „swobodnego” podejścia ustawodawcy do sektora OZE wynika z katalogu podmiotów, które na mocy Ustawy z dnia 27 października b.r.[1] stały się de facto finansującymi ograniczenie cen energii w 2023 roku. Za nieuiszczenie nowej daniny na rzecz Funduszu Wypłaty Różnicy Ceny grozi kara pieniężna nakładana przez Prezesa URE, do 15% przychodu ukaranego podmiotu, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym.

Jak z szerszej perspektywy wygląda wymuszenie transferu marż w sektorze energetyki, i czyim kosztem się to odbywa? Jak w tej sytuacji kształtuje się sytuacja podmiotów korzystających z aukcyjnego systemu wsparcia oraz tych, którym albo nie udało się z niego skorzystać, albo celowo usytuowali się poza tym systemem?

Ustawa z dnia 27 października 2022r. o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 roku („Ustawa o środkach nadzwyczajnych”) ograniczyła ceny sprzedaży energii dla przeciętnego Kowalskiego – do 693 zł/MWh, oraz m.in. dla mikroprzedsiębiorców, małych przedsiębiorców  i średnich przedsiębiorców w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców – do 785 zł/MWh, tutaj jednak w zakresie, w jakim przedsiębiorca taki zużywa energię elektryczną na potrzeby podstawowej działalności. W odniesieniu do Kowalskiego, powyższy limit cenowy znajdzie zastosowanie po przekroczeniu limitu zużycia energii (co do zasady 2 MWh), w ramach którego obecnie obowiązuje zamrożenie cen do poziomu przewidzianego w taryfach obowiązujących na dzień 1 stycznia 2022 r., dla poszczególnych grup taryfowych (na podstawie ustawy z dnia 7 października 2022r.[2]). Natomiast wymienione wyżej grupy przedsiębiorców mogą liczyć na stałą cenę w okresie od dnia 1 grudnia 2022 r. do dnia 31 grudnia 2023 r.

Przy tej okazji warto przypomnieć, że prawo do limitacji ceny energii przysługuje tylko tym przedsiębiorcom (tzw. „odbiorcy uprawnieni”), którzy w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie do dnia 30 listopada 2022 r. złożą odpowiedniemu przedsiębiorstwu energetycznemu wykonującemu działalność gospodarczą w zakresie obrotu energią elektryczną (tzw. „podmiot uprawniony”) oświadczenie o spełnieniu warunków pozwalających na uznanie składającego oświadczenie za odbiorcę uprawnionego.

Wróćmy jednak do finansowych skutków Ustawy o środkach nadzwyczajnych dla sektora OZE.

Wprowadzenie ograniczenia 10H zdecydowanie przyczyniło się do wzrostu cen energii na TGE, czyniąc polski rynek energii bardziej podatnym na wahania cen spowodowane pandemią COVID-19 i rosyjską inwazją na Ukrainę. Wywołana w ten sposób znacząca podwyżka średnich cen energii na TGE de facto spowodowała przekształcenie aukcyjnego systemu wsparcia wytwórców OZE w system wsparcia budżetu poprzez regularne oddawanie do niego całego dodatniego salda. Dzieje się tak na skutek zastosowania dwustronnego mechanizmu różnicowego, na którym oparty jest polski system aukcyjny, a także wskutek nowelizacji wprowadzającej system rozliczeń 3-letnich zamiast początkowo obowiązującego rozliczenia ujemnych i dodatnich sald na koniec całego okresu wsparcia. Kwestię tego, czy korelacja zmiany okresów rozliczeń sald z sytuacją na rynku cen energii i sytuacją budżetową stanowi przypadek, pozostawiam osobistej ocenie czytelnika.

Obrazu przedstawionego powyżej nie zmienia obecnie zniesienie obliga giełdowego. Czy rzeczywiście zniesienie obliga przyczyni się do obniżenia cen poprzez większe wykorzystanie rynku Corporate PPA, czy też jest to sposób na kolejne wpływy do budżetu właśnie od podmiotów, które opierają swój model biznesowy na CPPA? Przyjrzyjmy się wprowadzonemu przez Ustawę o środkach nadzwyczajnych mechanizmowi obciążającemu wytwórców OZE nową daniną.

Ustawa o środkach nadzwyczajnych wprowadza obowiązek przekazywania tzw. „odpisu” na Fundusz – chodzi o kwotę środków finansowych podlegającą przekazaniu przez wytwórcę energii elektrycznej oraz przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie obrotu energią elektryczną na rachunek Funduszu Wypłaty Różnicy Ceny (dalej: „Fundusz”), kalkulowaną w odniesieniu do umów sprzedaży energii elektrycznej oraz w ramach sprzedaży energii elektrycznej na rynku bilansującym energii elektrycznej, na podstawie których dostawa energii elektrycznej została zrealizowana w danym dniu. Kwota odpisu to iloczyn wolumenu sprzedaży energii elektrycznej oraz dodatniej różnicy średniej ważonej wolumenem ceny rynkowej sprzedanej energii elektrycznej oraz średniej ważonej wolumenem limitu ceny sprzedanej energii elektrycznej, gdzie wszystkie wartości są określane na dzień obliczenia odpisu na Fundusz (szczegółowy wzór znajdziemy w art. 23 Ustawy).

Wytwórcy zobowiązani przekazują na rachunek Funduszu sumę odpisów na Fundusz za dany miesiąc kalendarzowy w terminie do 5. dnia każdego miesiąca następującego po miesiącu rozliczenia, w zakresie tych kwot, za które została zrealizowana płatność w miesiącu rozliczenia. Suma odpisów na Fundusz stanowi wartość odpisów na Fundusz za wszystkie dni miesiąca kalendarzowego, którego dotyczy rozliczenie.

Pozytywnie należy ocenić regulację, zgodnie z którą odpisy na Fundusz stanowią dla przekazujących je podmiotów koszty uzyskania przychodu w rozumieniu ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych albo ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych.

Cześć środków z Funduszu Zarządca rozliczeń przekazuje na rachunek Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 – w kwocie nie wyższej niż prognozowane zapotrzebowanie na środki finansowe na wypłaty rekompensat i zaliczek dla przedsiębiorstw obrotu energią elektryczną. Ponadto, działanie samego Funduszu zostało uregulowane w ramach Ustawy o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw z dnia 28 grudnia 2018 r., a z regulacji tych wynika, że finansowane są z niego „kwoty różnicy ceny, rekompensaty finansowe oraz dofinansowania”.  Trudno powstrzymać się od spostrzeżenia o dużym stopniu ogólności ww. opisu możliwych zastosowań.  Fundusz jest państwowym funduszem celowym, a jego dysponentem jest minister właściwy do spraw energii.

Zgodnie z Ustawą o środkach nadzwyczajnych, odpisy na Fundusz przekazują wytwórcy energii elektrycznej wykorzystujący do wytwarzania energii elektrycznej:

• energię wiatru,

• energię promieniowania słonecznego,

• energię geotermalną w rozumieniu  2 pkt 10ustawy o odnawialnych źródłach energii,

• hydroenergię w rozumieniu  2 pkt 12ustawy o odnawialnych źródłach energii,

• biomasę oraz biopłyny w rozumieniu odpowiednio  2 pkt 3i 4 ustawy o odnawialnych źródłach energii,

• odpady w rozumieniu  3 ust. 1 pkt 6ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach,

• węgiel brunatny,

• paliwa ciekłe w rozumieniu  3 pkt 3bustawy – Prawo energetyczne,

• węgiel kamienny,

• paliwa gazowe w rozumieniu  3 pkt 3austawy – Prawo energetyczne, z wyłączeniem biogazu i biogazu rolniczego w rozumieniu odpowiednio art. 2 pkt 1 i 2 ustawy o odnawialnych źródłach energii.

Ustawa wprowadza jednocześnie kilka wyjątków. Odpisu na Fundusz nie są zobowiązani uiszczać m.in. wytwórcy energii elektrycznej wytwarzający energię elektryczną w jednostce wytwórczej o mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 1 MW (w tym wytwórcy OZE), oraz wytwórcy OZE korzystający z systemów wsparcia feed-in-tariff, feed-in-premium i aukcyjnego. Wytwórcy ci muszą jednak pamiętać, że zwolnienie z obowiązku uiszczania odpisu dotyczy jedynie tej części energii elektrycznej, która sprzedawana jest w ramach wymienionych systemów wsparcia (feed-in-tariff, feed-in-premium i aukcyjnego).

Na pierwszy rzut oka może cieszyć, że z obowiązku uiszczania opłat na rzecz Funduszu wyłączeni są wytwórcy korzystający z aukcyjnego systemu wsparcia, pamiętajmy jednak, że to właśnie ci wytwórcy OZE w obecnej praktyce rynkowej oddają już, lub za chwilę będą oddawać do budżetu swoje dodatnie saldo. Dalsze obciążanie tych wytwórców mogłoby spowodować zatem naruszenie i tak już napiętej konstrukcji finansowej projektów OZE, które wygrały aukcje. Zajęto się zatem większymi wytwórcami OZE (ponad 1 MW w poszczególnej jednostce wytwórczej), którzy byli na tyle finansowo niezależni, aby zbudować farmę OZE bez gwarancji płynących z aukcyjnego systemu wsparcia, czy to z uwagi na brak wygranej w aukcji, czy to z powodu przyjęcia modelu biznesowego opartego na sprzedaży energii we własnym zakresie w ramach TGE lub Corporate PPA. Niestety, tacy wytwórcy energii z OZE są stawiani w jednej linii z wielkoskalowymi wytwórcami energii z węgla kamiennego i brunatnego .

Czy takie rozłożenie obciążenia skutkami zamrożenia cen energii uderzy w trend odchodzenia od aukcji OZE na rzecz umów Corporate PPA? Na pewno zwiększa to niepewność regulacyjną na rynku dużych instalacji OZE, dodajmy, niepewność i tak już ogromną, począwszy od roku 2016 i wprowadzenia ograniczenia 10H. Zmniejsza to także atrakcyjność umów Corporate PPA, zwłaszcza finansowych CPPA opartych na mechanizmie kontraktu różnicowego lub SWAP. Umowy te nakładają na wytwórcę obowiązek swoistych dopłat na rzecz odbiorcy w sytuacji korzystnych cen rynkowych. Przy utrzymaniu obecnego trendu wzrostowego cen energii, w skrajnych przypadkach nałożenie na takich wytwórców kolejnego obciążenia w postaci odpisu na Fundusz może skutkować powstaniem regularnej straty po stronie wytwórcy.

Na koniec warto przypomnieć o zbliżających się wielkimi krokami nowych obowiązkach sprawozdawczych. Podmioty zobowiązane do uiszczania odpisów na Fundusz przekazują do zarządcy rozliczeń w terminie do 20 dnia każdego miesiąca sprawozdanie potwierdzające odpis na Fundusz za poprzedni miesiąc. Następnie zarządca rozliczeń weryfikuje sprawozdanie pod względem prawidłowości i kompletności przekazanych danych i dokonanych obliczeń. W przypadku nieusunięcia stwierdzonych braków lub błędów, zarządca rozliczeń przekazuje Prezesowi URE wniosek o przeprowadzenie kontroli zgodności informacji i oświadczeń złożonych w tym sprawozdaniu ze stanem faktycznym oraz dokumentacją zgromadzoną w sprawie. Z kolei Prezes URE uprawniony jest do nałożenia kar pieniężnych na podmioty nierealizujące obowiązku uiszczania odpisów (do 15% przychodu ukaranego podmiotu, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym) lub obowiązku składania sprawozdań (do 50% należnej sumy odpisu na Fundusz za dany miesiąc rozliczeniowy).

Służymy pomocą w przypadku niejasności lub sporów wynikłych z powyższych regulacji.

Autor: Paweł Zajkowski

Partner w Kancelarii AT LAW

[1] Ustawa o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 roku z dnia 27 października 2022 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 2243),

[2] Ustawa o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej z dnia 7 października 2022 r. Dz.U. z 2022 r. poz. 2127).