Klaster energii – lipcowa rewolucja

Od 2 lipca 2024 roku nastąpi diametralny wzrost opłacalności produkcji i konsumpcji energii z OZE w formie klastra energii. Tym razem zachęty są realne.

Warto wykorzystać znaczące korzyści finansowe pojawiające się już za niespełna pół roku. Kolejne nowelizacje Ustawy o odnawialnych źródłach energii wprowadziły dużą elastyczność modelu klastra oraz realne zachęty ekonomiczne. Jednocześnie klastry nie są objęte tak licznymi ograniczeniami i utrudnieniami działalności, jak spółdzielnie energetyczne. Przypomnijmy, że według definicji Ustawy o OZE klaster energii to porozumienie, którego przedmiotem jest współpraca w zakresie wytwarzania, magazynowania, równoważenia zapotrzebowania, dystrybucji energii elektrycznej lub paliw lub obrotu nimi, lub w zakresie wytwarzania, magazynowania, równoważenia zapotrzebowania, przesyłania lub dystrybucji ciepła, lub obrotu ciepłem, w celu zapewnienia jego stronom korzyści gospodarczych, społecznych lub środowiskowych lub zwiększenia elastyczności systemu elektroenergetycznego, którego stroną jest co najmniej jednostka samorządu terytorialnego lub spółka kapitałowa utworzona przez taką jednostkę, lub w której jednostka samorządu terytorialnego posiada więcej niż 50% udziału w kapitale zakładowym.

Zachęty ekonomiczne

Dlaczego sugerowany jest dobrze pojęty pośpiech? Zachęty dla klastrów zostały ograniczone w czasie, tj. do dnia 31 grudnia 2029 r. W rezultacie, od 2 lipca 2024 roku przez kolejnych 5 lat i 5 miesięcy w odniesieniu do ilości energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych źródeł energii przez członków klastra energii, który został wpisany do rejestru klastrów energii, i wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej, a następnie pobranej z tej sieci w celu jej zużycia przez członków tego klastra energii, dla danej godziny okresu rozliczeniowego, nie nalicza się i nie pobiera się od członków klastra energii opłaty OZE oraz kogeneracyjnej w rozumieniu art. 60 ustawy z dnia 14 grudnia 2018 r. o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji.

Jednocześnie zachęta ta została uwarunkowana trzema dodatkowymi wymogami stanowiącymi brzegowe warunki minimalne:

• Konieczność pochodzenia określonej minimalnej części energii elektrycznej wytwarzanej i wprowadzanej do sieci dystrybucyjnej w ramach klastra energii z odnawialnych źródeł energii. Do dnia 31 grudnia 2026 r. udział ten musi wynosić do najmniej 30%, a od dnia 1 stycznia 2027 r. co najmniej 50%.
• Do dnia 31 grudnia 2026 r. łączna moc zainstalowana elektryczna instalacji odnawialnego źródła energii i jednostek wytwórczych w rozumieniu  3 pkt 43ustawy – Prawo energetyczne wskazanych we wniosku o rejestrację klastra, nie przekracza 150 MW energii elektrycznej i umożliwia pokrycie w ciągu roku nie mniej niż 40% łącznego rocznego zapotrzebowania członków klastra energii w zakresie energii elektrycznej. Od dnia 1 stycznia 2027 r. udział ten wzrasta do co najmniej 50% liczonych już nie w skali danego roku – energia ta musi umożliwić pokrycie w ciągu każdej godziny nie mniej niż 50% łącznych dostaw energii elektrycznej do członków tego klastra energii.
• Do dnia 31 grudnia 2026 r. łączna moc zainstalowana elektryczna magazynów energii wskazanych we wniosku, o którym mowa w art. 38ac ust. 5, wynosi co najmniej 2% łącznej mocy zainstalowanej instalacji odnawialnego źródła energii i jednostek wytwórczych w rozumieniu  3 pkt 43ustawy – Prawo energetyczne. Od dnia 1 stycznia 2027 r. poziom ten musi wzrosnąć do 5%.

Na tym nie kończą się istotne zachęty ekonomiczne. Nowelizacja Ustawy o OZE wprowadza bowiem widełkową bonifikatę opłaty za świadczenie usługi dystrybucji, których wysokość zależy od ilości energii elektrycznej pobranej przez członków klastra energii. Opłata ta wyniesie 95% jej wysokości w przypadku, gdy ilość energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych źródeł energii przez członków klastra energii i wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej przekroczy 60% zużycia energii elektrycznej przez członków tego klastra energii. Opłata za świadczenie usługi dystrybucji spada następnie do 90%, 85%, 80% i 75% przy wzroście stosunku energii wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej do zużycia energii elektrycznej przez członków tego klastra energii odpowiednio do poziomu większego niż 70%, 80%, 90% i 100%.

Dodatkową zachętą jest fakt, że w przypadku klastra energii do sprzedawcy energii nie stosuje się obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectw pochodzenia lub uiszczenia opłaty zastępczej.

Gwarancje w relacjach z OSD i sprzedawcą energii

Nowelizacja Ustawy o OZE nie zapomina o zachęcie dla OSD – koszty naliczania opłat za świadczenie usług dystrybucji, których wysokość zależy od ilości energii elektrycznej pobranej przez członków klastra energii, w zakresie składnika zmiennego stawki sieciowej stanowią uzasadnione koszty działalności operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego w części, w jakiej nie zostały one zrekompensowane korzyściami dla tego operatora w następstwie spełnienia przez członka klastra energii wymogów, o których mowa powyżej (określony stosunek wolumenu energii wyprodukowanej do energii globalnie pobieranej przez członków klastra), a w zakresie stawki jakościowej stanowią uzasadnione koszty działalności operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego.

Nowelizacja Ustawy o OZE dotycząca klastrów energii zawiera także szereg gwarancji zabezpieczających klaster w relacjach z OSD i sprzedawcą energii.  Ustawa wprost precyzuje, że w celu skorzystania z bonifikat koordynator klastra energii składa wniosek do operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego oraz do sprzedawcy o zmianę dotychczasowej lub zawarcie nowej umowy ze wszystkimi członkami klastra energii w celu uwzględnienia w tej umowie systemu rozliczeń uwzględniającego omówione wyżej korzyści. Od 2 lipca 2024 roku Ustawa o OZE zobowiąże sprzedawcę do zawarcia nowych lub zmiany dotychczasowych umów z członkami klastra energii w terminie 60 dni od dnia złożenia takiego wniosku.

Zwolnienie z opłaty kogeneracyjnej i opłaty OZE operator systemu dystrybucyjnego uwzględnia w rozliczeniach za świadczenie usług dystrybucji w perspektywie ograniczonej do dnia 31 grudnia 2029 r. Członkowie klastra energii rozliczani są z zachowaniem proporcjonalnych udziałów poszczególnych członków tego klastra w łącznej sumie godzinowej poboru energii elektrycznej z sieci dystrybucyjnej. Okresem rozliczeniowym jest miesiąc kalendarzowy.

Co ciekawe, według omawianej nowelizacji korzystanie przez członków klastra z prosumenckiego systemu opustów (system net-meteringu w praktyce znajdował zastosowanie do instalacji, w których energia elektryczna została wytworzona i wprowadzona do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej po raz pierwszy w okresie do 30 czerwca 2022 r.) uniemożliwia jednoczesne korzystanie z opisanych wyżej korzyści ekonomicznych. W rezultacie jednak, w przypadku członków klastra spełniających kryteria prosumenckie i korzystających z rozliczeń w formie net-billingu, warto osobno zastanowić się nad możliwością kumulacji korzyści płynących z produkcji i konsumpcji energii w formie klastra, z jednoczesnym korzystaniem z rozliczania zakupu i sprzedaży energii według założeń przeznaczonego dla prosumentów systemu net-billingu.

Paweł Zajkowski

Partner w kancelarii AT LAW Łysakowski Zajkowski Radcowie Prawni Spółka Partnerska