Spółdzielnia energetyczna teraz także w gminach miejskich – wzrost rentowności projektów OZE

Spółdzielnia energetyczna teraz także w gminach miejskich – wzrost rentowności projektów OZE, a zwłaszcza projektów PV do 10 MW.

Ustawa z dnia 9 października 2025 r. o zmianie ustawy o promowaniu wytwarzania energii elektrycznej w morskich farmach wiatrowych oraz niektórych innych ustaw (Ustawa) przemyca znaczące ułatwienie dla rozwoju energetyki rozproszonej na lądzie, w postaci likwidacji dotychczasowej bariery dla rozwoju spółdzielni energetycznych w gminach miejskich. Znaczenie tej zmiany wykracza jednak daleko poza samą platformę współpracy handlowej spółdzielni energetycznej, jak i poza teren gminy miejskiej.

Na biurku Prezydenta RP od kilku dni na podpis oczekuje kolejny projekt ustawy zmierzający do usunięcia części przeszkód stojących na drodze do szybszego rozwoju źródeł OZE w Polsce. Biorąc pod uwagę sposób głosowania za ustawą, projekt ten, przyjęty przez sejm i senat także głosami opozycji (418 głosów za, 21 przeciw), nie powinien powtórzyć losów ustawy odległościowej. Wagę obecnej nowelizacji obrazuje fakt, że stosowanie omawianej zmiany rozpocznie się dopiero od dnia wydania pozytywnej decyzji Komisji Europejskiej o zgodności pomocy publicznej wynikającej z tych przepisów z rynkiem wewnętrznym albo uznania przez Komisję Europejską, że zmiana tych przepisów nie stanowi nowej pomocy publicznej.

Osobiście uważam, że zmiany wprowadzone Ustawą w zakresie spółdzielni energetycznych są historycznie wyjątkowe. Wielokrotnie mieliśmy bowiem do czynienia z pozornym wprowadzaniem ułatwień dla rozwoju energetyki rozproszonej. Przykładem takiej pozorności była wprowadzona w 2019 roku spółdzielnia energetyczna, której już na starcie podcięto skrzydła, uniemożliwiając jej rozwój w gminach miejskich. Obecnie powyższa, sztuczna bariera znika. Przy odrobinie zaangażowania, umożliwi to uratowanie wielu projektów PV zmagających się z problemem rentowności. Poniżej wyjaśnię, skąd bierze się taki wniosek i jak wykorzystać w tym celu zarówno obecną zmianę, jak i konstrukcję spółdzielni energetycznej.

Łączenie wytwórców i odbiorców na terenie trzech dowolnych gmin.

Znaczenie zniesienia ograniczenia lokowania spółdzielni energetycznych w gminach miejskich nie ogranicza się tylko do obszaru tych gmin. Wynika to z faktu, że teren, na którym może zostać zlokalizowania dana spółdzielnia energetyczna, łącząca wytwórców OZE i odbiorców energii, może obejmować nawet trzy sąsiadujące ze sobą kolejno gminy (do tej pory wiejskie lub miejsko-wiejskie, zaś po nowelizacji spółdzielnia „prowadzi działalność na obszarze nie więcej niż 3 gmin bezpośrednio sąsiadujących ze sobą”). Drugi wynikający z Ustawy o OZE warunek dotyczący obszaru działania planowanej spółdzielni zakłada, że spółdzielnia energetyczna powinna działać na obszarze jednego operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego lub sieci dystrybucyjnej gazowej lub ciepłowniczej, zaopatrujących w energię elektryczną, biogaz, biogaz rolniczy, biometan lub ciepło wytwórców i odbiorców będących członkami tej spółdzielni, których instalacje są przyłączone do sieci danego operatora lub do danej sieci ciepłowniczej. Powyższy warunek z reguły nie jest trudny do spełnienia.

W tym miejscu pojawia się pierwszy wniosek: projekty OZE, zwłaszcza niezbyt rentowne projekty PV zlokalizowane w gminach sąsiadujących z gminą miejską (a więc także sąsiadujące ze zlokalizowanym na jej terenie miastem i średnimi / dużymi odbiorcami energii elektrycznej mającymi siedzibę z reguły w mieście lub jego bezpośrednich okolicach), działając w formule spółdzielni energetycznej mogą pozyskać stałych odbiorców energii elektrycznej ze źródła OZE. Omawiane wyżej sąsiedztwo może obejmować nie tylko jedną gminę sąsiadującą bezpośrednio, lecz także kolejną gminę sąsiadującą także pośrednio z pierwszą gminą, poprzez obszar trzeciej gminy. Wydaje się, że jest to konstrukcja dopuszczalna na gruncie sformułowania „3 gmin bezpośrednio sąsiadujących ze sobą”. Teren łączenia wytwórców z OZE i odbiorców w formule spółdzielni energetycznej ulega zatem zdecydowanemu rozszerzeniu.

W przypadku spółdzielni zajmującej się produkcją energii elektrycznej, obszar działania spółdzielni energetycznej ustala się na podstawie wskazanych przez spółdzielnię energetyczną punktów poboru energii wytwórców i odbiorców energii elektrycznej, będących członkami tej spółdzielni energetycznej, przyłączonych do zdefiniowanej obszarowo sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV.

Watro przypomnieć, że spółdzielnia energetyczna może liczyć do 1000 członków. Drugi wniosek jest zatem następujący: w Polsce znajdzie się bardzo wiele miast i miasteczek z małymi, średnimi i większymi odbiorcami zainteresowanymi zdecydowanym zmniejszeniem rachunków za energię. Z drugiej strony w okolicy miast i miasteczek znajduje się bardzo dużo średnich i mniejszych projektów OZE, zwłaszcza PV, które bez drogiego (nieosiągalnego przy mniejszej skali projektu) magazynu energii nie poradzą sobie z rentownością. I tutaj oferta spółdzielni energetycznej wjeżdża na białym koniu.

Wirtualny magazyn energii w formule net metering 0,6.

Co sprawia, że formuła spółdzielni energetycznej jest bardzo interesująca zarówno dla wytwórców energii z OZE, jak i dla każdego rodzaju odbiorców?

Po pierwsze, tylko spółdzielnie energetyczne mogą nadal korzystać z najdogodniejszej dostępnej w polskim systemie energetycznym formuły wirtualnego magazynowania energii, tj. net meteringu. Formuła ta, przed kwietniem 2022 roku stanowiąca przynętę na potrzeby rozkręcenia rynku prosumenckiego, została szybko zastąpiona mniej korzystną formułą net billingu, dodatkowo od 1 lipca 2024 r. z zastosowaniem taryf dynamicznych – przyjmowana do rozliczenia cena to średnia dobowa cena z rynku hurtowego.

W tym kontekście umożliwienie spółdzielni energetycznej niemal darmowego (poza częścią 0,4 wolumenu niezużytego w trakcie jednoczesnej generacji i odbiorów przez członków spółdzielni, pokrywającą koszty operatora sieci dystrybucyjnej) wirtualnego magazynowania energii należy traktować jako istotny instrument wsparcia na rzecz energetyki rozproszonej, który może uratować rentowność wielu mniejszych i średnich projektów OZE. Obecnie będą one mogły zostać skojarzone w formule spółdzielni energetycznej z odbiorcami zlokalizowanymi w miastach i ich okolicach. Korzystne rozliczenie przepływu energii w spółdzielni energetycznej polega na:

• rozliczeniu energii wyprodukowanej przez członków-wytwórców spółdzielni w czasie jednoczesnych odbiorów energii przez członków-odbiorców, jako energii najpierw zakupionej przez spółdzielnię, a następnie odsprzedanej przez spółdzielnię członkom-odbiorcom, z pominięciem niemal wszystkich opłat, jakie obciążają klasyczną energię kupowaną z jakichkolwiek innych źródeł,

• zmagazynowaniu 0,6 łącznego wolumenu nadwyżki energii nieskonsumowanej przez członków-odbiorców w czasie jednoczesnej generacji źródeł OZE należących do członków-wytwórców, wraz z możliwością przypisania tej części jako konsumpcji członków-odbiorców w czasie innym niż jednoczesna generacja źródeł wytwórczych w obrębie spółdzielni, w horyzoncie czasowym jednego roku.

Zgodnie z Ustawą o OZE, rozliczeniu podlega energia elektryczna wprowadzona do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej nie wcześniej niż na 12 miesięcy przed datą wprowadzenia tej energii do sieci. Jako datę wprowadzenia energii elektrycznej do sieci przyjmuje się ostatni dzień danego miesiąca kalendarzowego, w którym ta energia została wprowadzona do sieci, z zastrzeżeniem, że okresem rozliczeniowym jest miesiąc kalendarzowy, a niewykorzystana energia elektryczna w danym okresie rozliczeniowym przechodzi na kolejne okresy rozliczeniowe, jednak nie dłużej niż na kolejne 12 miesięcy od daty wprowadzenia tej energii do sieci.

Wirtualny magazyn energii, którym dysponuje spółdzielnia energetyczna, działa następująco: sprzedawca zobowiązany dokonuje ze spółdzielnią energetyczną, w tym również z poszczególnymi jej członkami, rozliczenia ilości energii elektrycznej wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej wobec ilości energii elektrycznej pobranej z tej sieci w celu jej zużycia na potrzeby własne przez spółdzielnię energetyczną i jej członków w stosunku ilościowym 1 do 0,6. Rozliczenia ilości tej energii dokonuje się na podstawie wskazań urządzeń pomiarowo-rozliczeniowych przyłączonych do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej wszystkich wytwórców i odbiorców energii elektrycznej spółdzielni energetycznej. Operator systemu dystrybucyjnego przekazuje sprzedawcy zobowiązanemu dane pomiarowe obejmujące godzinowe ilości energii elektrycznej wprowadzonej do jego sieci dystrybucyjnej i z tej sieci pobranej, przez wszystkich wytwórców i odbiorców energii elektrycznej spółdzielni energetycznej przed i po sumarycznym jej bilansowaniu z wszystkich faz. Następnie sprzedawca zobowiązany dokonuje ze spółdzielnią energetyczną rozliczenia ilości energii elektrycznej wprowadzonej i pobranej z sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej przez wszystkich wytwórców i odbiorców energii elektrycznej spółdzielni energetycznej po sumarycznym jej bilansowaniu z wszystkich faz na podstawie danych pomiarowych przekazanych przez OSD.

Bezprecedensowe zwolnienie z opłat i podatku akcyzowego.

Od ilości energii elektrycznej wytworzonej we wszystkich instalacjach OZE, którymi dysponuje spółdzielnia energetyczna, a następnie zużytej przez wszystkich odbiorców energii elektrycznej spółdzielni energetycznej, w tym ilości energii elektrycznej rozliczonej w ramach wirtualnego magazynu energii, wytwórca i odbiorca energii elektrycznej, będący członkami tej spółdzielni energetycznej:

• nie uiszczają na rzecz sprzedawcy zobowiązanego opłat z tytułu jej rozliczenia,

• opłaty za świadczenie usług dystrybucji, których wysokość zależy od ilości energii elektrycznej wytworzonej we wszystkich instalacjach odnawialnego źródła energii spółdzielni energetycznej i wprowadzonej do sieci, a następnie pobranej przez wszystkich wytwórców i odbiorców, będących członkami tej spółdzielni energetycznej, w tym ilości energii elektrycznej rozliczonej w ramach wirtualnego magazynu energii, uiszczają do wysokości wynikającej z wartości nadwyżki ilości energii elektrycznej wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej wobec ilości energii elektrycznej pobranej z tej sieci przez wszystkich wytwórców i odbiorców energii elektrycznej spółdzielni energetycznej, a należności z tego tytułu na rzecz operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego przekazuje sprzedawca zobowiązany.

A to dopiero początek zwolnień z opłat. Zgodnie z Ustawą o OZE:

W odniesieniu do ilości energii elektrycznej wytworzonej we wszystkich  instalacjach OZE, którymi dysponuje spółdzielnia energetyczna, a następnie zużytej przez wszystkich odbiorców energii elektrycznej spółdzielni energetycznej, w tym ilości energii elektrycznej rozliczonej w ramach wirtualnego magazynu energii:

• nie nalicza się i nie pobiera:

a) opłaty OZE, o której mowa w art. 95 ust. 1 Ustawy o OZE,

b) opłaty mocowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o rynku mocy (Dz.U. z 2023 r. poz. 2131),

c) opłaty kogeneracyjnej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2018 r. o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji;

• nie stosuje się obowiązków, o których mowa w:

a) art. 52 ust. 1 Ustawy o OZE (uzyskanie i przedstawienie do umorzenia Prezesowi URE świadectw pochodzenia),

b) art. 10 ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej (m.in. uzyskanie i przedstawienie do umorzenia Prezesowi URE świadectw efektywności energetycznej);

• uznaje się, że jest ona zużyciem energii elektrycznej wyprodukowanej przez dany podmiot w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym i z tego tytułu podlega zwolnieniu od podatku akcyzowego, pod warunkiem, że łączna moc zainstalowana elektryczna wszystkich instalacji odnawialnego źródła energii spółdzielni energetycznej nie przekracza 1 MW.

Wypływający z powyższego kolejny wniosek dla właścicieli projektów OZE nasuwa się sam. Dzięki omówionym zwolnieniom z opłat, a także dzięki zastosowaniu wirtualnego magazynu energii, wytwórca OZE jest będzie mógł:

• zaoferować członkom-odbiorcom spółdzielni energetycznej energię elektryczną taniej niż z innych źródeł dostępnych na rynku, tj. od „klasycznych” sprzedawców instytucjonalnych lub „zwykłych” sprzedawców ze źródeł OZE w formule CPPA, co powinno skłonić okolicznych odbiorców do przystąpienia do spółdzielni energetycznej,

• sprzedać energię elektryczną drożej niż w przypadku funkcjonowania klasycznego źródła OZE, tj. źródła pozbawionego magazynu energii, a także obciążonego szeregiem opłat, których unika członek-wytwórca spółdzielni energetycznej.

Powyższe możliwości powinny stanowić zachętę zarówno dla właścicieli projektów OZE, jak i odbiorców, także przemysłowych, do zainwestowania czasu w celu utworzenia platformy handlowej, którą stanowi spółdzielnia energetyczna. Warto dodać, że pomimo dotychczasowej, zniesionej właśnie bariery terytorialnej w ich rozwoju, w Polsce powstało już 175 spółdzielni energetycznych.

Paweł Zajkowski

Kancelaria prawna AT LAW Łysakowski Zajkowski Radcowie prawni sp.p. zajmuje się kompleksową obsługą procesu planowania, implementowania i fazy operacyjnej spółdzielni energetycznych.

AT LAW – od 15 lat świadczymy usługi prawne na gruncie prawa energetycznego i odnawialnych źródeł energii. Kompleksowo doradzamy w zakresie rozwijania projektów OZE, od etapu greenfield do etapu sprzedaży energii z OZE.

Powyższy obszar praktyki to nie tylko prawo energetyczne – kancelaria doradza w ramach procedur środowiskowych, planistycznych, uzyskiwania warunków przyłączenia, koncesji dla wszelkiego typu projektów energetycznych, tj. farm wiatrowych, fotowoltaicznych, magazynów energii, projektów hybrydowych oraz kogeneracyjnych. Wspieramy klientów w procesach inwestycyjnych, due diligence oraz w negocjacjach umów dotyczących przyłączeń, przesyłu, dystrybucji i obrotu energią. Podejmujemy się analizy nowatorskich rozwiązań prawnych i biznesowych, łączących różne źródła wytwórcze energii oraz różnorodne instytucje prawa energetycznego i OZE, takie jak projekty hybrydowe, linie bezpośrednie, agregację źródeł, CPPA, klastry i spółdzielnie energetyczne, usługi elastyczności, prosumentów wirtualnych. Od lat doradzamy także największym deweloperom OZE na rynku w Polsce, jak i mniejszym przedsiębiorcom wchodzącym na ten rynek lub realizującym projekty źródeł wytwórczych na własne potrzeby.

W ramach praktyki prawo energetyczne kancelaria oferuje klientom nie tylko wiedzę, ale także doświadczenie i zaangażowanie w każdą prowadzoną sprawę.

Więcej o obszarze praktyki prawo energetyczne kancelarii At LAW znajdą Państwo pod tym linkiem.

Wiele ciekawych materiałów dotyczących spółdzielni energetycznych można znaleźć na stronie gov.pl.

Słowa kluczowe:

prawo energetyczne, kancelaria prawo energetyczne, prawnik prawo energetyczne, doradztwo prawne energetyka, radca prawny energetyka, odnawialne źródła energii, OZE, kancelaria OZE, prawo energetyczne kancelaria, warunki przyłączenia kancelaria, rynek bilansujący, usługi bilansujące, usługi elastyczności, agregatorzy energii, agregacja źródeł wytwórczych.

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]